توصیه‌های کنفرانس گفت‌وگوی درون‌اسلامی
یک ملت، یک سرنوشت مشترک
در طی دو روز، از ۲۰ تا ۲۱ شعبان ۱۴۴۶ هجری قمری (مطابق با ۱۹ و ۲۰ فوریه ۲۰۲۵ میلادی)، حدود ۲۰۰ نفر از علما و مراجع دینی که نماینده مکاتب مختلف فکری اسلامی از سراسر جهان بودند، تحت سرپرستی گرانقدر اعلی‌حضرت شاه حمد بن عیسی آل خلیفه و با حضور حضرت پروفسور دکتر احمد الطیب، امام اعظم الازهر و رئیس شورای حکمای مسلمانان، در پادشاهی بحرین گرد هم آمدند. این کنفرانس که از سوی شورای عالی امور اسلامی در پادشاهی بحرین و شورای حکمای مسلمانان برگزار شد، تحت عنوان «یک ملت، یک سرنوشت مشترک» برگزار گردید.
این کنفرانس بستری برای بحث‌های عمیق در مورد وحدت امت اسلامی، اصول گفت‌وگو و ضرورت تقویت تفاهم متقابل میان اجزای متنوع آن فراهم کرد. پس از بررسی‌های گسترده علمی، شرکت‌کنندگان بر توصیه‌های کلیدی زیر توافق کردند:
۱. وحدت امت اسلامی یک پیمان مقدس است و تقویت تفاهم متقابل و همکاری برای حفظ برادری اسلامی بر همه مسلمانان واجب است.
۲. گفت‌وگوی درون‌اسلامی مورد نیاز امروز، بحث کلامی یا تلاش برای سازگاری عقیدتی نیست، بلکه باید مبتنی بر گفتمانی سازنده باشد که درک متقابل را تقویت کرده و بر اصول مشترک فراوانی که مسلمانان را در مواجهه با چالش‌های مشترک متحد می‌کند، تأکید نماید. این گفت‌وگو باید با رعایت کامل اخلاق و آداب گفت‌وگوی محترمانه صورت گیرد.
۳. همکاری میان نهادهای دینی، علمی، فکری و رسانه‌ای برای ریشه‌کن کردن فرهنگ نفرت و تفرقه در میان مسلمانان ضروری است.
۴. میراث فکری و فرهنگی تمامی مکاتب اسلامی شامل تفسیرهای فقهی‌ای است که ممکن است خطاهای اجتهادی داشته باشد. پذیرش و اصلاح این موارد نیازمند حکمت و شجاعت در خوداندیشی سازنده است، رویکردی که علمای بزرگ و امامان گذشته از مکاتب مختلف اسلامی در پیش گرفته‌اند.
۵. هرگونه توهین و تکفیر باید در تمامی مذاهب اسلامی به‌طور قاطع ممنوع شود. قرآن کریم توهین به کسانی که غیر از الله را می‌پرستند، منع کرده است؛ بنابراین، حفظ احترام متقابل میان مسلمانان، صرف‌نظر از اختلافات فقهی یا کلامی، امری ضروری‌تر است.
۶. تلاش‌ها باید برای پرداختن به مهم‌ترین مسائل جهان اسلام، از جمله مسئله فلسطین، مقابله با اشغالگری، و مبارزه با فقر و افراط‌گرایی، متحد شوند. هنگامی که مسلمانان از همه مذاهب به‌طور فعال در حمایت از این مسائل همکاری کنند، اختلافات فرعی به‌طور طبیعی تحت اصل والای برادری اسلامی که در قرآن کریم مقرر شده است، کم‌رنگ می‌شوند.
۷. نهادهای پیشرو اسلامی تشویق می‌شوند که یک پروژه علمی جامع را برای مستندسازی نظام‌مند تمامی نقاط توافق میان مسلمانان در مسائل عقیدتی، فقهی و ارزش‌های مشترک انجام دهند. چنین اقدامی به‌طور قابل‌توجهی موجب افزایش خودآگاهی امت، اصلاح سوءبرداشت‌ها، تقویت دانش اسلامی مشترک و استحکام پیام جهانی اسلام خواهد شد.
۸. زنان نقشی اساسی در تقویت وحدت امت اسلامی و گسترش تفاهم متقابل ایفا می‌کنند، چه از طریق نقش‌آفرینی در خانواده و چه از طریق مشارکت‌های علمی و اجتماعی آنان.
۹. وحدت اسلامی باید به‌صورت نهادینه‌شده شکل گیرد، به‌گونه‌ای که از برنامه‌های آموزشی آغاز شود، به خطبه‌های مساجد و گفتمان رسانه‌ای گسترش یابد، و در نهایت در سیاست‌هایی که فرهنگ آگاهانه تفاهم را تقویت می‌کنند، متبلور گردد. این امر مستلزم تدوین کتاب‌های درسی برای آموزش فقه تنوع، ایجاد پلتفرم‌هایی برای مقابله با گفتمان نفرت‌پراکنی و اجرای ابتکارات مشترک اجتماعی، توسعه‌ای و تمدنی است.
۱۰. کنفرانس خواستار تدوین یک راهبرد نوین برای گفت‌وگوی درون‌اسلامی است که نگرانی‌ها و آرمان‌های جوانان را مدنظر قرار داده و از ابزارهای نوین ارتباطی و بسترهای دیجیتال بهره ببرد. گفتمان دینی باید به‌طور فعال با واقعیت‌های فناوری و دیجیتال آنان در تعامل باشد و بازتاب‌دهنده دیدگاه آنان درباره آینده اسلام در چشم‌انداز جهانی متحول باشد.
۱۱. کنفرانس بر ضرورت تقویت پلتفرم‌های گفت‌وگوی درون‌اسلامی از طریق ایجاد کمیته‌های تخصصی تحت نظر نهادهای بزرگ دینی تأکید می‌کند تا گفت‌وگو میان جوانان مسلمان از پیشینه‌های مختلف را تسهیل نماید.
۱۲. باید ابتکارات و برنامه‌هایی برای تشویق گفت‌وگوی میان جوانان مسلمان از سنت‌های مختلف اسلامی، از جمله جوانان مسلمان در غرب، تدوین شود تا آنان را با میراث اسلامی‌شان مرتبط ساخته، تفاهم متقابل را تقویت کند و همکاری میان مکاتب مختلف را گسترش دهد. چنین تلاش‌هایی باید الگوهای مثبتی ارائه دهند که هویت دینی جوانان مسلمان را مستحکم کند.
۱۳. راه‌اندازی ابتکارات علمی و نهادی برای تقویت گفت‌وگو میان پیروان تمامی مکاتب اسلامی، از میان برداشتن کلیشه‌های نادرست و پرداختن به منابع تنش و اختلاف ضروری است. این اقدامات همچنین موجب بهبود تصویر جهانی اسلام و مقابله با اشکال مختلف اسلام‌هراسی خواهد شد.
۱۴. یک گفتمان واحد اسلامی باید تدوین شود که الهام‌گرفته از منشور «اهل قبله» باشد، منشوری که در این کنفرانس صادر شد و به‌عنوان مرجع راهنما برای نهادهای اسلامی تحت عنوان «یک ملت، یک سرنوشت مشترک» عمل کند.
۱۵. کنفرانس خواستار تأسیس «اتحادیه گفت‌وگوی درون‌اسلامی» از سوی شورای حکمای مسلمانان است که به‌عنوان بستری برای ارتباط و تعامل آزاد میان تمامی اجزای امت اسلامی، بدون حذف و تبعیض، عمل کند. این ابتکار ریشه در سنت نبوی دارد که جامعه مسلمانان را یک امت تعریف می‌کند. دبیرخانه کل شورای حکمای مسلمانان مسئولیت تشکیل یک کمیته مشترک برای گفت‌وگوی درون‌اسلامی را بر عهده خواهد داشت که مأموریت اجرای مصوبات کنفرانس را بر عهده دارد. در هماهنگی با الازهر، مقدمات برگزاری دومین کنفرانس گفت‌وگوی درون‌اسلامی در قاهره، که توسط حضرت پروفسور دکتر احمد الطیب در این گردهمایی اعلام شد، آغاز خواهد شد.
سپاس و قدردانی پایانی
شرکت‌کنندگان در کنفرانس عمیق‌ترین مراتب سپاس و قدردانی خود را به حضرت اعلی‌حضرت ملک حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه پادشاهی بحرین، به‌دلیل حمایت کریمانه ایشان و میزبانی سخاوتمندانه این کشور از کنفرانس گفت‌وگوی درون‌اسلامی ابراز می‌دارند.
همچنین تقدیر ویژه‌ای از حضرت پروفسور دکتر احمد الطیب، امام اعظم الازهر و رئیس شورای حکمای مسلمانان، به‌دلیل دعوت صادقانه، حضور ارزشمند و مشارکت‌های گرانقدر ایشان در مباحث کنفرانس، صورت می‌گیرد.
شرکت‌کنندگان همچنین مراتب سپاس خود را به شورای عالی امور اسلامی در پادشاهی بحرین، تحت ریاست عالیجناب شیخ عبدالرحمن بن محمد آل خلیفه، به‌دلیل استقبال گرم و سازمان‌دهی کم‌نظیر این رویداد، ابراز می‌دارند.
افزون بر این، قدردانی ویژه‌ای از قاضی محمد عبدالسلام و گروه شورای حکمای مسلمانان به‌دلیل تلاش‌های خالصانه‌شان در آماده‌سازی و سازمان‌دهی کنفرانس و تضمین برگزاری آن در بالاترین استانداردها به عمل می‌آید.
